Teatr Karas założony w Tokio przez Saburo Teshigawara, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli współczesnego japońskiego teatru tańca, zrealizował w 2013 roku już dwa spektakle inspirowane prozą Brunona Schulza – „Wiosna, w ciągu jednej nocy” oraz „Dodo”. Są to przedstawienia integrujące taniec z przestrzenią dźwięku i grą świateł.

Proza Brunona Schulza znana jest w Japonii dzięki tłumaczeniu Yukio Kudo (1925-2008), który za to dokonanie został uhonorowany w 1999 roku Nagrodą Literacką Yomiuriza. Yukio Kudo położył wielkie zasługi dla przybliżenia literatury polskiej w Japonii, tłumaczył również utwory m.in. Witolda Gombrowicza, Witkacego, Marka Hłaski, Czesława Miłosza, Wisławę Szymborską, Sławomira Mrożka jak też „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza. To postać niezwykła, w latach 1967-74 był lektorem języka japońskiego w Instytucie Orientalistyki Uniwersytetu Warszawskiego i jednocześnie korespondentem japońskiej agencji prasowej Kyudo. Wspierał polską opozycję (KOR i ROPCiO), dostarczał materiały drukarskie dla podziemnej oficyny NOWa, za co został pod koniec lat 70. XX zmuszony do opuszczenia Polski. Po powrocie do Japonii, kiedy w Polsce ogłoszono stan wojenny, Yukio Kudo zorganizował w Tokio Centrum Informacji Polskiej, dalej wspierał opozycjonistów, wydawał do 1991 roku „Biuletyn Polski”. 

Dla japońskiej recepcji dzieła Brunona Schulza znaczącym impulsem było powołanie w Tokio przez Misako Ueda Teatru X, instytucji wspomagającej młody, niekomercyjny teatr, scenografów i reżyserów.  Właśnie w Teatrze X w połowie lat 90 XX wieku wymyślono projekt prezentujący twórczości Witolda Gombrowicza, Brunona Schulza i Witkacego, z udziałem m.in. Jana Peszka, krakowskiego aktora zauroczonego Schulzem. W Tokio Peszek przygotował (z udziałem córki Marii i syna Błażeja) „Sanatorium pod klepsydrą”. Właśnie Teatr X jest także koproducentem spektakl, jakie w 2013 roku w Tokio wystawił teatr Karas.  

Zespół tańca współczesnego Karas został założony w 1985 roku przez Saburo Teshigawarę wraz z Kei Miyata. Saburo Teshigawara (ur. 1953), wybitny japoński choreograf i tancerz o międzynarodowej sławie, twórca nowatorskich spektakli tanecznych, harmonijnie łączących perfekcyjny taniec z grą światła i muzyki, zaczynał od studiów rzeźby, aby zgłębiać taniec klasyczny i pantomimę. Od 1981 roku tworzy choreografie solowe, potem od 1985 roku zbiorowe także. Stworzył ponad 40 spektakli prezentowanych z sukcesem w europejskich stolicach tańca: Paryżu, Londynie, Berlinie, Amsterdamie i Brukseli oraz m.in. w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Japonii. Jest także autorem choreografii dla m.in.:  Frankfurt Ballett, Baletu Opery Bawarskiej w Monachium, Nederlands Dans Theater I, Balet Grand Théâtre de Genève, Baletu Opery Paryskiej (2003). Jest także twórcą spektakli multimedialnych realizowanych z muzykami w przestrzeniach nieteatralnych (tzw. projektów „site specific”), wyreżyserował kilka oper, m.in. Dydonę i Eneasza dla Teatro La Fenice w Wenecji iTurandot dla festiwalu w Edynburgu. Ponadto jest artystą plastykiem: twórcą instalacji, fotografii i filmów oraz autorem kilku książek. W Polsce był tylko raz, jako gość specjalny XIX Międzynarodowych Spotkań Sztuki Akcji Rozdroża 2012 (ze spektaklem solowym „Miroku”).

Jak podkreślają znawcy sztuki tańca, Saburo Teshigawara tworzy własny język tańca, operujący ogromną skalą ruchu od ekstremalnej dynamiki do bezruchu. Dużą wagę przywiązuje też do przestrzeni, światła i scenografii. Jego spektakle wyróżniają się wyrafinowanymi, abstrakcyjnymi obrazami oraz stosowaniem iluzji optycznej. Ekspresja fizyczna i niezwykłe obrazy służą wyrażeniu świata duchowych przeżyć człowieka zanurzonego w czasie i przestrzeni.

Oba zrealizowane teraz spektakle schulzowskie tearu Karas są reżyeserowane przez Saburo Teshigawara (jego jest również scenografia i koncepcje świateł), on też występuje na scenie obok tancerzy - Rihoko Sato, Mie Kawamura, Jeef, Eri Wanikawa. Spektakl inspirowany opowiadaniem „Wiosna”, noszący tytuł „Spring, in one Wight” („Wiosna, w ciągu jednej nocy”), miał premierę 4 marca 2013 roku w Teatrze X. Przestrzeń dźwiękową tego spektaklu tworzy zapis zjawisk naturalnych i czytanej z ofuu prozy Schulza. Twórcy piszą: tekst „Wiosny" Brunona Schulza wypełnia przestrzeń, jak powietrze czy jak muzyka, albo jak delikatny wiatr, który niesie nas różne przeczucia, podobnie jak wiosna. Tancerze występują w tym środowisku, stworzonym przez ten piękny tekst. To pierwsze spotkanie Saburo Teshigawara i Brunona Schulza.

Inspiracją dla drugiego spektaklu było krótkie opowiadanie „Dodo” (z tomu „Sanatorium pod klepsydrą” – i taki też nosi on tytuł. Twórcy piszą: „Sam tekst jest krótki, ale możemy poprzez niego uzyskać wgląd do wnętrza bogatego świata  Dodo, ukrytego za słowami jak niezapomniany zapach”. „Dodo” miał premierę 25 czerwca 2013 roku w Teatrze X.

Grzegorz Józefczuk

INFO/ ZOBACZ: http://www.st-karas.com/