Nie ma pokoju tak zamurowanego…

„Lustro” – to nowy spektakl Sceny Plastycznej KUL Leszka Mądzika inspirowany prozą Brunona Schulza, a przede wszystkim - opowiadaniem „Samotność”. Spektakl pokazano premierowo 7 marca 2013 roku na XV Festiwalu „Oblicza Teatru” w Polkowicach na Dolnym Śląsku. Muzykę napisał Piotr Klimek, fragmenty prozy recytuje Jerzy Radziwiłowicz.

Twórczość Leszka Mądzika co jakiś czas na swej drodze napotyka na schulzowskie fenomeny, i jak wielokrotnie on sam podkreślał, Schulz i jego wyobraźnia są blisko jego teatru. Jeszcze przed laty w Galerii Sceny Plastycznej KUL wystawił Leszek Mądzik rysunki pisarza i artysty z Drohobycza. W 2009 roku w Muzeum Narodowym w Kielcach przygotował autorską aranżację do wystawy „W stronę Schulza”. Na Noc Kultury w Lublinie w 2012 roku Mądzik zaanektował ulicę Archidiakońską, gdzie odtworzył schulzowskie klimaty w instalacjach pod wspólną nazwą „Pęknięty horyzont Brunona Schulza”.

Wyjaśniał motywy swego zainteresowania Schulzem: „Był mi zawsze potrzebny, przeczuwałem jego stany, nastroje czy rozterki. W tej codzienności szarej, biednej i tragicznej odnajdywałem wielki kapitał o tajemnicy człowieka. Jego czytanie świata przez pryzmat lęku, marzenia i intensywną wyobraźnię w małym miasteczku, jakim był prowincjonalny Drohobycz, dotyka tych pokładów naszego jestestwa, które ukryte są pod warstwą zewnętrznej codzienności. Ta codzienność to też pejzaż dzieciństwa, fascynacji prawie nieobecnym ojcem i opiekuńczą matką. To spacery z Nią otwierały młodemu Schulzowi krainy tajemne, które wrażliwy Bruno odkrywał. Motywy wnętrza domu, z jego kolorytem i zapachem, przekładającymi się na surrealistyczne skojarzenia, zostają bardzo silnie utrwalone w twórczości tego artysty. Anachroniczne istnienie w zderzeniu z nadwrażliwością rodzi fenomen człowieka zapisany i narysowany na kartach ksiąg niepozornego twórcy z galicyjskiego miasteczka.

Fascynacja kobietą, jej tajemnicą i erogennością zostawia trwały ślad w świadomości i podświadomości Schulza. Zanurzenie się w biologię smaków czytania ciała kobiecego kierują autora „Księgi Bałwochwalczej” w stronę masochizmu, wyzwala kompleks kobiecości. Ta przestrzeń prywatna, bardzo intymna nawet w tym wątku ma swoją szarość i mroczność. Przeczucie jakie mam wobec życia i twórczości Schulza wyzwala we mnie obrazy, która pragnę przedstawić w przestrzeni przygotowanej wystawy. To próba identyfikacji i afirmacji ducha i ciała jakie pozostawił po sobie ten zaledwie 50 lat żyjący człowiek. Przejdziemy przez te dziwne przestrzenie (prywatne, wewnętrzne i zamknięte), które jak pisze Małgorzata Kitowska-Łysiak zdominowane są przez ciemną, ciążącą ku szarości i czerni kolorystykę.”

W 2006 roku Scena Plastyczna KUL przyjechała do Drohobycza na Drugi Międzynarodowy Festiwal Brunona Schulza, wystawiając „Bruzdę” – w kościele św. Bartłomieja; Leszek Mądzik miał wystawę swych fotografii w pałacyku ikon muzeum Drohobyczyna, brał udział w nocnym pochodzie miejscami życia i twórczości Schulza.

„Bruzda” w kościele św. Bartłomieja w Drohobyczu, 2006

Leszek Mądzik czyta fragment opowiadania Schulza podczas nocnego pochodu miejscami życia i twórczości Schulza, 2006 (miejsce śmierci Schulza)

„Pokoje pamięci Brunona Schulza” (fragment), Lwów, 2012. Małe zdjęcie przy zapowiedzi tego artykułu – to ptasia maska z tej instalacji, pod którą ukrywa się Leszek Mądzik.

W 2012 roku Mądzik przyjechał ponownie na Festiwal, na Piąty – jubileuszowy, i we Lwowie przygotował instalację scenograficzną „Pokoje pamięci Brunona Schulza” do wystawy niemal 30 rysunków Schulza „Bruno Schulz. Horyzont czasu”, pierwszej takiej wystawy od czasów wojny we Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki.

Już wtedy twórca Sceny Plastycznej KUL zapowiadał, że przygotuje spektakl schulzowski. Teraz, przy okazji premiery „Lustra” w Polkowicach, napisał: „To więcej niż odbicie, bardziej potrzeba zajrzenia do wnętrza w sferę emocji, wrażliwości utrwalających silnie piętno obsesji, lęków, fascynacji czy tragicznego losu, które wypełniło krótkie życie Brunona Szulza. Ożywiony obraz przywołujący przeczucia ogarniające tego niepozornego nauczyciela rysunku drohobyckiego gimnazjum pragnie wraz z widzem udać się w tą wędrówkę, u której końca jawi się otchłań z niemymi świadkami, których milczenie potęguje dramat człowieka”.

Opowiadania „Samotność”, które było źródłem inspiracji, to niewielka forma. Na kilku stronach bohater zdaje relację, że oto trafił do pokoju swego dzieciństwa, i poczuł, że znajduje się tam od lat, trwa w nudzie, w grobowej ciszy, w obawie przed przyszłością, i jest niczym polna szara mysz albo… emeryt. W lustrze widzi swą twarz, ale to dziwne odbicie, postać w lustrze nie patrzy w oczy, jest obca i obojętna. „Obcy i gdzieś w bok patrzący stoisz tam i zdajesz się nasłuchiwać gdzieś w głąb, czekać na jakieś słowo, ale stamtąd, ze szklanej głębi, komuś innemu posłuszny, skądinąd czekający rozkazów”. Pokój jest zamurowany, czy jednak naprawdę nie ma z niego wyjścia? Ostatnia fraza opowiadania odpowiada na to pytanie. „Muszę sobie tylko wyobrazić drzwi, dobre stare drzwi, jak w kuchni mego dzieciństwa, z żelazną klamką i ryglem. Nie ma pokoju tak zamurowanego, żeby się na takie drzwi zaufane nie otwierał, jeśli tylko starczy sił, by mu je zainsynuować.”

Prawdopodobnie w kwietniu zobaczymy spektakl „Lustro” gdzieś bliżej Lublina.

gr

NOTA O ARTYŚCIE

Leszek Mądzik - ur. 1945 w Bartoszowinach w Górach Świętokrzyskich. Studiował na KUL, tytuł magistra sztuki otrzymał w Akademii Teatralnej im. Zelwerowicza w Białymstoku, tytuł doktora- w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 2010 r. otrzymał tytuł profesora, przyznany przez Centralną Komisję do Spraw Stopni i Tytułów na wniosek Rady Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Scenę Plastyczną KUL założył w 1969 r., od tego czasu zrealizował kilkanaście premier, m.in. Ecce homo 1970, Wieczerza 1972, Ikar 1974, Zielnik 1978, Brzeg 1983, Wrota 1989, Tchnienie 1992, Szczelina 1994, Kir 1997, Odchodzi 2003, Bruzda 2005. Jego teatr brał udział w ponad pięćdziesięciu międzynarodowych festiwalach przywożąc z nich nagrody i wyróżnienia (np. nagroda krytyków za Wilgoć na festiwalu w Kairze; nagroda za reżyserię, scenografię i technikę teatralną za Zielnik na festiwalu w Japonii; nagroda specjalna na Festiwalu Teatralnym w USA; wyróżnienie na Światowej Wystawie Scenografii Praskie Quadriennale w Pradze). Autor wielu scenografii w teatrach polskich, portugalskich, francuskich i niemieckich. Prowadził zajęcia ze studentami na zaproszenie uniwersytetów i szkół artystycznych m.in. w Helsinkach, Berlinie, Amsterdamie, Waszyngtonie, San Francisco, Bonn, Hamburgu, Lyonie, Pradze, Buffalo, Rennes, Dublinie, Rydze, Poznaniu.

W 2007 r. zaprojektował scenografię do „Makbeta”, wystawianego w Teatrze Narodowym w Lizbonie. W 2010 r. wyreżyserował, na zaproszenie Wrocławskiego Teatru Pantomimy, jedną z części teatralnego tryptyku „Osąd”, inspirowanego obrazem „Sąd Ostateczny” H. Memlinga. Latem 2011 r. zrealizował w Portugalii spektakl „Żar”.

Jest członkiem Związku Polskich Artystów Fotografików. Swoje prace prezentował m.in. w Galerii Krytyków „Pokaz" w Warszawie, w Galerii Instytutu Polskiego w Wiedniu, w Centrum UNESCO w Bejrucie, w Galerii Opery w Kairze, w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie, w Muzeum Lubelskim, w Galerii Sztuki Katolickiego Uniwersytetu w Santiago de Chile, w Theater-Cai w Tokio, w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, w The Saddlery Gallery w Edmonton w Kanadzie, w Muzeum Teatralnym w Warszawie.

Projektodawca Muzeum Współczesnej Sztuki Sakralnej w Kielcach; autor licznych plakatów i grafiki książkowej. Laureat wielu nagród i odznaczeń (m.in. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Srebrny Medal „Gloria Artis".